Кароткае апісанне
Існуючая ў Беларусі постсавецкая мадэль дзяржаўнай сістэмы аховы здароўя па фінансавых магчымасцях, структуры, кадравым патэнцыяле, арганізацыйных прынцыпах дзейнасці не адпавядае сучасным патрабаванням.
Для забеспячэння сучаснага ўзроўню медыцынскага абслугоўвання неабходна ўвядзенне страхавой медыцыны па накапляльным прынцыпе, з захаваннем сацыяльных гарантый з боку дзяржавы для вызначаных сацыяльных груп насельніцтва. Гэта працэс доўгатэрміновы, працягласцю не менш за 10 гадоў.
У першыя 5 гадоў прапануецца правядзенне падрыхтоўчых мерапрыемстваў для хуткага і бяспечнага пераходу з бясплатнага дзяржаўнага да змешанага медыцынскага абслугоўвання з абавязковым медыцынскім страхаваннем для працаздольнага насельніцтва і захаваннем прынцыпу бясплатнасці для асобных сацыяльных груп, распрацоўка юрыдычнага заканадаўства, эканамічнага абгрунтавання, правядзенне структурных і кадравых рэформаў аховы здароўя.
У Беларусі захавалася з савецкіх часоў дзяржаўная сістэма аховы здароўя, якая фінансуецца з дзяржбюджэту і забяспечвае бясплатнае лячэнне пацыентаў. Успадкаваная беларускай медыцынай савецкая сістэма аховы здароўя не можа забяспечыць якаснага ўзроўню медыцынскай дапамогі, якая патрабуецца ў сучасных умовах:
– высокатэхналагічнага абсталявання для дакладнай і хуткай дыягностыкі;
– высокаякасных лекавых сродкаў і сучаснай апаратуры для эфектыўных і нетраўматычных прыёмаў лячэння;
– спецыялістаў высокага ўзроўню, якія могуць працаваць на гэтым абсталяванні.
ПРАБЛЕМЫ, НА РАШЭННЕ ЯКІХ НАКІРАВАНАЯ РЭФОРМА
1. Недасканалая структура стацыянарных медыцынскіх устаноў з вялікай іх доляй у райцэнтрах і сельскай мясцовасці, насельніцтва якой хутка памяншаецца.
Фінансаванне стацыянарных медустаноў у залежнасці ад наяўнасці ложка-месцаў і патрабаванні выканання іх планавага запаўнення (так званы ложка/дзень) робяць немагчымым павышэнне эфектыўнасці іх выкарыстання і тым больш скарачэнне. У гэтым не зацікаўлена ні ахова здароўя, ні мясцовыя ўлады.
Больш за 1/3 шпіталяў прыходзіцца на ўчастковыя медустановы, разлічаныя ў сярэднім на 25 пацыентаў. Палова з іх забяспечваецца толькі меддаглядам, а не лячэннем. Гэтыя шпіталі даўно пераўтвораны ў часовы сацыяльны прытулак для адзінокіх пенсіянераў.
Забяспечанасць ложка-месцамі ў стацыянарах значна перавышае рэальныя патрэбы, асабліва на раённым і гарадскім узроўнях, дзе лячэнне ў спецыялізаваных аддзяленнях не можа забяспечыць якаснае медыцынскае абслугоўванне.
2. Амбулаторнае абслугоўванне – найбольш слабае месца аховы здароўя.
З-за нізкіх заробкаў і высокай інтэнсіўнасці працы ў гэтых установах мае месца найбольшы недахоп медыкаў і частая змена спецыялістаў. Галоўныя прычыны гэтаму – прынцып фінансавання паліклінік у залежнасці ад колькасці наведванняў пацыентаў, нізкія нарматывы на тэрмін абслугоўвання аднаго пацыента, вядзенне ўсёй дакументацыі ўручную. Увядзенне пасады памочніка ўрача па амбулаторна-паліклінічнай працы прывяло да яшчэ большай колькасці папер, якія неабходна запаўняць.
Штогод колькасць наведванняў да ўрача складае больш за 10 на кожнага жыхара Беларусі. Гэта ў значнай ступені звязана з ільготнай сістэмай аплаты ліста непрацаздольнасці. Чарговая спроба рэфармавання паліклінічнай сістэмы праз замену ўчастковага тэрапеўта на ўрача агульнай практыкі адбываецца ў многім фармальна. Перавод тэрапеўтаў на пасаду ўрача агульнай практыкі патрабуе грунтоўнай перападрыхтоўкі па іншых спецыяльнасцях, што за 1 ці нават 3 месяцы курса павышэння кваліфікацыі зрабіць немагчыма. Запланаванае скарачэнне за кошт гэтага спецыялізаваных кабінетаў у паліклініках прывядзе да значнага пагаршэння якасці медыцынскага абслугоўвання.
3. Выкарыстанне брыгад хуткай медыцынскай дапамогі не па профілю.
Большая частка выклікаў брыгад хуткай медыцынскай дапамогі звязана з санітарнай перавозкай, патранажнай дзейнасцю (зрабіць ін’екцыю, памераць ціск і г. д.), а не аказаннем неадкладнай медыцынскай дапамогі.
4. Амаль 35% медыкаў не займаюцца непасрэдна працай па сваёй спецыяльнасці.
У сістэме аховы здароўя працуюць 58,5 тыс. медыкаў з вышэйшай адукацыяй і 126,6 тыс. спецыялістаў з сярэдняй медыцынскай адукацыяй. Аднак займаюць непасрэдна пасады ўрачоў-спецыялістаў толькі 48,9 тыс. чалавек.
9,4 тыс. кваліфікаваных медыкаў не займаюцца медабслугоўваннем насельніцтва. Непасрэдна практыкуючых урачоў-спецыялістаў у Беларусі толькі 38,5 тыс. чалавек.
5. Медыцынскія спецыяльнасці не карыстаюцца павагай з-за нізкай аплаты працы.
Маладыя спецыялісты пасля атрымання спецыяльнасці масава эмігруюць у іншыя краіны. Вялікі каэфіцыент сумяшчальнасці сярод медыкаў уплывае на якасць медыцынскіх паслуг, зніжае магчымасці медперсаналу для павышэння кваліфікацыі.
Каэфіцыент сумяшчальнасці складае 1,36 па краіне, а з дадатковымі дзяжурствамі 1,5-1,75 у большасці практыкуючых спецыялістаў.
6. Недастатковае фінансаванне сістэмы аховы здароўя.
З бюджэту на ахову здароўя выдзяляецца ад 3,8 да 4,2% ВУП. Па долі ў ВУП гэта найлепшы паказчык сярод краін СНГ, але ў параўнанні з еўрапейскімі краінамі ён адзін з найгоршых.
Размеркаванне гэтых фінансаў адбываецца нераўнамерна. На забеспячэнне рэспубліканскіх спецыялізаваных цэнтраў сучасным абсталяваннем і сродкамі для высокаякаснай дыягностыкі і эфектыўнага лячэння патрабуюцца значныя ўкладанні.
Аднак гэтыя цэнтры абслугоўваюць толькі нязначную долю пацыентаў. У той жа час, на нізавых узроўнях (раённы і гарадскі), дзе абслугоўваецца абсалютная большасць пацыентаў і дзе працуе большасць медперсаналу, выяўляецца значны недахоп фінансавання.
АСНОЎНЫЯ МЭТЫ/ЗАДАЧЫ РЭФОРМЫ
- Павышэнне якасці і даступнасці медыцынскіх паслуг.
- Павышэнне эфектыўнасці працы ўстаноў аховы здароўя.
- Павышэнне ўзроўню прафесіяналізму медыцынскіх работнікаў.
- Павышэнне асабістай адказнасці грамадзян за сваё здароўе.
- Зніжэнне выдаткаў дзяржаўнага бюджэту на ўтрыманне сістэмы аховы здароўя.
КРОКІ ПА РЭАЛІЗАЦЫІ РЭФОРМЫ
Першы этап (2-3 гады):
1. Правесці комплексны аналіз сістэмы аховы здароўя:
– коштаў медпаслуг;
– коштаў штодзённага ўтрымання пацыента ў шпіталях рознай спецыялізацыі;
– затрат медперсаналу на аказанне розных медпаслуг;
– коштаў працы брыгад хуткай медыцынскай дапамогі на адзін стандартны выезд;
– коштаў утрымання асноўных фондаў медустаноў;
– запатрабаванасці тых ці іншых медпаслуг і рэальная ацэнка магчымасцяў медыцынскіх устаноў па іх рэалізацыі.
2. На аснове комплекснага аналізу, пратаколаў дыягностыкі і лячэння пацыентаў з блізкімі групамі захворванняў неабходна:
– распрацаваць медыка-эканамічныя стандарты і аб’ектыўныя крытэрыі па абгрунтаванні аб’ёмаў медпаслуг пры розных відах захворванняў;
– распрацаваць і афіцыйна зацвердзіць тарыфы і стандарты па аказанні комплексных медпаслуг і іх дыферэнцыяцыю ў залежнасці ад складанасці працэдур;
– акрэсліць аб’ектыўныя крытэрыі па абгрунтаванні пераводу пацыента на стацыянарнае лячэнне і лячэнне ў высокаспецыялізаваных цэнтрах;
– абгрунтаваць крытэрыі, якія даюць права да перагляду страхавых кантрактаў і права абскарджваць якасць медпаслуг.
3. Падрыхтаваць комплекс юрыдычных і эканамічных дакументаў, якія будуць рэгуляваць дзейнасць сістэмы аховы здароўя пры ўвядзенні страхавой мадэлі медыцынскага абслугоўвання.
4. Правесці шырокую інфармацыйную кампанію.
Пры распрацоўцы зменаў у заканадаўстве да абмеркавання павінны быць прыцягнуты грамадскія арганізацыі, незалежныя эксперты і СМІ. Шырокая грамадская дыскусія павінна зрабіць законы дасканалымі і кансалідаваць грамадства, падрыхтаваць яго да радыкальных зменаў у сістэме аховы здароўя.
Другі этап (3-5 гадоў) – рэструктурызацыя сістэмы аховы здароўя:
Установы аховы здароўя павінны быць пераўтвораны ў самастойныя адзінкі, якія маюць некалькі крыніц фінансавання.
Павінны быць прыняты законы і палажэнні, якія рэгулююць:
- парадак аказання медпаслуг;
- узаемадзеянне і ўзаемаразлікі розных устаноў у аказанні комплекснай меддапамогі;
- парадак і механізм распараджэння сродкамі, атрыманымі медустановамі як з бюджэту, так і за аказанне медпаслуг па страхавых кантрактах.
Пераўтварэнне ўстаноў аховы здароўя ў самастойныя адзінкі і іх функцыянаванне ў канкурэнтным рынкавым асяродку ў перспектыве непазбежна прывядзе да замены галоўных урачоў на менеджараў і арганізатараў з іншымі функцыямі і магчымасцямі.
Бюджэтныя сродкі павінны выдзяляцца на ўтрыманне асноўных фондаў (будынкаў, абсталявання) і медыцынскае абслугоўванне вызначаных сацыяльных груп па адпаведных тарыфах і стандартах. Такое медабслугоўванне павінна фінансавацца дзяржавай.
Сродкі пацыентаў са страхавымі кантрактамі па ўстаноўленых тарыфах і стандартах за аказаныя медыцынскія паслугі павінны ісці на аплату працы медыкаў і набыццё сучаснага абсталявання.
ОРГАНЫ, ЯКІЯ ПРЫМАЮЦЬ РАШЭННІ
Прэзідэнт, Парламент.
Падрыхтоўка і рэалізацыя рэформы: Міністэрства аховы здароўя.
Актыўны ўдзел органаў мясцовай улады: выканкамы, мясцовыя Саветы.
НАРМАТЫЎНЫЯ ПРАВАВЫЯ АКТЫ
– Закон аб абавязковым медыцынскім страхаванні (увядзенне яго ў дзеянне да канца 2025 г.).
– Палажэнне аб прынцыпах страхавання працуючых на прадпрыемствах і ўстановах усіх формаў уласнасці Беларусі.
– Палажэнне аб установах аховы здароўя, якое замацоўвае пераўтварэнне ўстаноў аховы здароўя ў самастойныя адзінкі.
– Палажэнне аб дзяржаўных гарантыях прадстаўлення застрахаваным пацыентам медыцынскіх паслуг, устаноўленых законам.
– Палажэнне аб абароне правоў пацыентаў (працэс абскарджання).
Арганізацыя, адказная за распрацоўку праекта рэформы: Партыя БНФ.
