РэформыРЭФАРМАВАННЕ СІСТЭМЫ АХОВЫ ЗДАРОЎЯ І

КАРОТКАЕ АПІСАННЕ

Існуючая ў Беларусі постсавецкая мадэль дзяржаўнай сістэмы аховы здароўя не адпавядае сучасным патрабаванням ні па фінансавых магчымасцях, ні па структуры, ні па кадравым патэнцыяле, ні па арганізацыйных прынцыпах яе дзейнасці.

Для забяспячэння сучаснага ўзроўню медычнага абслугоўвання насельніцтва неабходна ўвядзенне страхавой медыцыны, з захаваннем сацыяльных гарантыяў з боку дзяржавы для найменш абароненых сацыяльных групаў насельніцтва. Гэта працэс доўгатэрміновы, працягласцю не менш за 10 гадоў.

У першыя 5 год прапануецца пераход з бясплатнага дзяржаўнага да змешанага медычнага абслугоўвання з абавязковым страхаваннем па накапляльнаму прынцыпу для працаздольнага насельніцтва і захаваннем прынцыпу бясплатнасці для ўразлівых сацыяльных групаў.

АБГРУНТАВАННЕ НЕАБХОДНАСЦІ РЭФОРМАЎ

У Беларусі захавалася з савецкіх часоў дзяржаўная сістэма аховы здароў’я, якая фінансуецца з дзяржбюджэту і забяспечвае бясплатнае лячэнне пацыентаў.

Савецкая сістэма ўжо не можа забяспечыць узроўню медычнай дапамогі, якая патрабуецца ў сучасных умовах:

• высокатэхналагічнага спецыяльнага абсталявання для дакладнай і хуткай дыягностыкі,
• сучаснай апаратуры для эфектыўных і нетраўматычных прыёмаў лячэння,
• дарагіх лекавых сродкаў для эфектыўнага лячэння,
• спецыялістаў высокага ўзроўню, якія могуць працаваць на гэтым абсталяванні.

Праблемы, на вырашэнне якіх накіравана рэформа:

1. Недасканалая структура стацыянарных медустаноў з вялікай іх доляй у райцэнтрах і сельскай мясцовасці, насельніцтва якой старэе і памяншаецца.

Больш за 1/3 шпіталяў прыходзіцца на ўчастковыя медустановы, разлічаныя ў сярэднім на 25 пацыентаў. Палова з іх забяспечваюцца толькі меддаглядам, а не лячэннем. Гэтыя бальніцы даўно пераўтвораны ў часовы сацыяльны прытулак для адзінокіх пенсіянераў.

2. Перавышэнне забяспечанасці месцамі ў стацыянарах.

Фінансаванне стацыянарных медустаноў у залежнасці ад наяўнасці ложка-месцаў і патрабаванні выканання іх планавага запаўнення (так званы ложка/дзень) робяць немагчымым павышэнне іх эфектыўнасці выкарыстання, і тым больш скарачэння. У гэтым не зацікаўлена ні ахова здароўя, ні мясцовыя ўлады.

3. Амбулаторнае абслугоўванне – найбольш слабае месца аховы здароўя.

З-за нізкіх заробкаў і высокай інтэнсіўнасці працы ў гэтых установах мае месца найбольшы недахоп медыкаў і найбольш частую змену спецыялістаў. Галоўныя прычыны гэтаму – нарматывы на тэрмін абслугоўвання аднаго пацыента – 12 хвілін і вядзенне ўсёй дакументацыі ўручную. Увядзенне пасады памочніка ўрача па амбулаторна-паліклінічнай працы прывяло да яшчэ большай колькасці папер, якія неабходна запаўняць.

Чарговая спроба рэфармавання паліклінічнай сістэмы праз замену ўчастковага тэрапеўта на ўрача агульнай практыкі адбываецца ў многім фармальна. Перавод тэрапеўтаў на пасаду ўрача агульнай практыкі патрабуе яго грунтоўнай перападрыхтоўкі па іншых спецыяльнасцях, што за 1 ці нават 3 месяцы курса павышэння кваліфікацыі немагчыма. Скарачэнне спецыялізаваных кабінетаў у паліклініках прывядзе да значнага пагаршэння медабслугоўвання.

4. Вялікая колькасць наведванняў на амбулаторны прыём.

Штогод колькасць наведванняў да ўрача складае больш за 10 на кожнага жыхара Беларусі. Гэта ў значнай ступені звязана з ільготнай сістэмай аплаты ліста непрацаздольнасці.

5. Выкарыстанне брыгад хуткай і неадкладнай меддапамогі не па профілю.

Значная частка выклікаў брыгадаў звязана з санітарнай перавозкай, патранажнай дзейнасцю (зрабіць ін’екцыю, памераць ціск і г.д.) для пенсіянераў.

6. Амаль 35% медыкаў не займаюцца непасрэдна працай па сваёй спецыяльнасці.

У сістэме аховы здароўя працуюць 58,5 тыс. медыкаў з вышэйшай адукацыяй і 126,6 тыс. спецыялістаў з сярэдняй медычнай адукацыяй. Аднак займаюць непасрэдна пасады ўрачоў-спецыялістаў толькі 48,9 тыс. 9,4 тыс. кваліфікаваных медыкаў не займаюцца медабслугоўваннем насельніцтва. А непасрэдна практыкуючых ўрачоў-спецыялістаў у Беларусі толькі 38,5 тыс.

7. Медычныя спецыяльнасці не карыстаюцца павагай з-за нізкай аплаты працы.

Маладыя спецыялісты пасля атрымання спецыяльнасці масава эмігруюць у іншыя краіны.

8. Вялікі каэфіцыент сумяшчальнасці ўплывае на якасць медыцынскіх паслуг.

Каэфіцыент сумяшчальнасці складае 1,36 па краіне, а рэальна з дадатковымі дзяжурствамі складае 1,5 – 1,75.

9. Недастатковае фінансаванне аховы здароўя.

З бюджэту на ахову здароўя выдзяляецца ад 3,8 да 4,2 % ВУП. Па долі ў ВУП гэта найлепшы паказчык сярод краін СНГ, але няшмат у параўнанні з еўрапейскімі краінамі. Размеркаванне гэтых фінансаў адбываецца нераўнамерна. На забяспячэнне рэспубліканскіх спецыялізаваных цэнтраў сучасным абсталяваннем і сродкамі для высокаякаснай дыягностыкі і эфектыўнага лячэння, патрабуюцца значныя ўкладанні. Аднак гэтыя цэнтры абслугоўваюць толькі нязначную долю пацыентаў. У той жа час, на нізавых узроўнях (раённы і гарадскі), дзе абслугоўваецца абсалютная большасць пацыентаў і дзе працуе большасць медперсаналу, выяўляецца значны недахоп фінансавання.

АСНОЎНЫЯ МЭТЫ / ЗАДАЧЫ РЭФОРМЫ

Галоўнай мэтай рэформы з’яўляецца стварэнне сучаснай высокатэхналагічнай сістэмы аховы здароўя, якая б гарантавала:

• даступную і бясплатную медыцынскую дапамогу ў межах устаноўленых пратаколаў і магчымасцяў дзяржбюджэту для ўсяго насельніцтва;
• высокакваліфікаваную паліклінічную, стацыянарную і спецыялізаваную дапамогу для сацыяльных групаў без пастаянных даходаў (дзяцей, цяжарных жанчын і жанчын у перыяд дагляду за нованароджаным, студэнтаў, вайскоўцаў тэрміновай службы, пенсіянераў);
• высокакваліфікаваную, высокатэхналагічную спецыялізаваную кансультатыўную, дыягнастычную і лячэбную меддапамогу працуючым грамадзянам на аснове іх абавязковага медстрахавання па індывідуальнаму накапляльнаму механізму;
• фармаванне асабістай адказнасці грамадзян за захаванне свайго здароўя;
• салідарны прынцып фінансавання сістэмы аховы здароўя з боку дзяржавы і яе грамадзян.

Задачы:

• павышэнне якасці і даступнасці медычных паслуг,

• павышэнне эфектыўнасці працы устаноў аховы здароўя,

• павышэнне ўзроўню прафесіяналізму медычных работнікаў,

• павышэнне асабістай адказнасці грамадзян за сваё здароўе;

• зніжэнне выдаткаў дзяржаўнага бюджэту на ўтрыманне сістэмы аховы здароўя.

ЭТАПЫ ПА РЭАЛІЗАЦЫІ РЭФОРМЫ

1. Першы этап (2 гады):

1. Сістэме аховы здароўя неабходна правесці аналіз і дакладны падлік:

• коштаў тых ці іншых медпаслуг,

• коштаў штодзённага ўтрымання пацыента ў шпіталях рознай спецыялізацыі,

• затрат медперсаналу на аказанне розных медпаслуг,

• коштаў працы брыгад хуткай дапамогі на адзін стандартны выезд,

• коштаў ўтрымання асноўных фондаў медустаноў,

• запатрабаванасці тых ці іншых медпаслуг і рэальная ацэнка магчымасцяў медустаноў па іх рэалізацыі.

2. На аснове гэтых дадзеных і пратаколаў дыягностыкі і лячэння пацыентаў з блізкімі групамі захворванняў неабходна:

– распрацаваць медыка-эканамічныя стандарты і аб’ектыўныя крытэрыі, па абгрунтаванні аб’ёмаў медпаслуг пры розных відах захворванняў;

– распрацаваць і афіцыйна зацвердзіць тарыфы і стандарты па аказанні комплексных медпаслуг, і іх дыфэрэнцыяцыю ў залежнасці ад складанасці працэдур;

– акрэсліць аб’ектыўныя крытэрыі па абгрунтаванню пераводу пацыента на стацыянарнае лячэнне і лячэнне ў высокаспецыялізаваных цэнтрах;

– абгрунтаваных крытэраў, якія даюць права да перагляду страхавых кантрактаў і абскарджанню якасці медпаслуг.

3. Правядзенне шырокай інфармацыйнай кампаніі.

Пры распрацоўцы зменаў у заканадаўстве да абмеркавання павінны быць прыцягнутыя грамадскія арганізацыі, незалежныя эксперты і СМІ. Шырокая грамадская дыскусія павінна зрабіць законы дасканалымі і кансалідаваць грамадства, падрыхтаваць яго да радыкальных зменаў у ахове здароўя.

2. Другі этап (3-5 гадоў):

1. Установы аховы здароўя павінны быць пераўтвораны ў самастойныя адзінкі, якія маюць некалькі крыніц фінансавання.

Павінны быць прынятыя законы і палажэнні, якія рэгулююць:

• парадак аказання медпаслуг,
• узаемадзеянне і ўзаемаразлікі розных устаноў у аказанні комплекснай меддапамогі,
• парадак і механізм распараджэння сродкамі, атрыманымі медустановамі як з бюджэту, так і за аказанне медпаслуг па страхавых кантрактах.

Пераўтварэнне ўстаноў аховы здароўя ў самастойныя адзінкі і іх функцыянаванне ў канкурэнтным рынкавым асяродку непазбежна ў перспектыве прывядзе да замены галоўных урачоў на менеджараў і арганізатараў з іншымі функцыямі і магчымасцямі.

2. Бюджэтныя сродкі павінны выдзяляцца на ўтрыманне асноўных фондаў (будынкаў, абсталяванне) і аказанне меддапамогі ўразлівым сацыяльным групам.

Іх медабслугоўванне па адпаведных тарыфах і стандартах фінансуецца дзяржавай.

3. Сродкі пацыентаў з страхавымі кантрактамі па ўстаноўленых тарыфах і стандартах ідуць на аплату працы медыкаў і набыццё сучаснага абсталявання.

Пастаяннае тэхналагічнае развіццё медустаноў і прафесійнае ўдасканаленне іх медперсанала павінна стымулявацца, таму што гэта прыводзіць да росту якасці медабслугоўвання.

Канкурэнцыя за пацыентаў сярод медыкаў таксама будзе важным стымулам для павышэння іх прафесійнага майстэрства і асваення імі сучасных метадаў лячэння і дыягностыкі. Гэта разам з ростам матэрыяльнай база забяспечыць механізм самаразвіцця і павышэння якасці медпаслуг.

ОРГАНЫ, ЯКІЯ ПРЫМАЮЦЬ РАШЭННЕ:

Прэзідэнт, Парламент.

Адказнасць за падрыхтоўку і рэалізацыю рэформы: Міністэрства аховы здароўя.

Актыўны ўдзел органаў мясцовай улады: выканкамы, мясцовыя саветы.

НАРМАТЫЎНЫЯ ПРАВАВЫЯ АКТЫ:

• Закон аб абавязковым медычным страхаванні (прыняццё ці ўвядзенне яго ў дзеянне да канца 2025 года).

• Палажэнне аб прынцыпах страхавання працуючых на прадпрыемствах і ўстановах ўсіх форм уласнасці Беларусі.

• Палажэнне аб установах аховы здароўя, якое замацоўвае пераўтварэнне ўстаноў аховы здароўя ў самастойныя адзінкі.

• Палажэнне аб дзяржаўных гарантыях прадстаўлення застрахаваным пацыентам медычных паслуг, устаноўленых законам.

• Палажэння аб абароне правоў пацыентаў (працэс абскарджання).

• Распрацоўка Міністэрствам аховы здароўя:

• графіка (пералік і паслядоўнасць) мерапрыемстваў перад і на пачатковым этапе правядзення рэформаў;

• зменаў у заканадаўчыя акты, якія рэгулююць дзейнасць сістэмы аховы здароўя ў новых умовах;

• аналіз рэальнага аб’ёму аказваемых медычных паслуг;

• разлік сярэдняга кошту запатрабаваных медычных паслуг,

• разлік рэальна запатрабаванай колькасці ложкаў у шпіталях,

• разлік неабходнай колькасці практыкуючых медыкаў і г. д.

Поўны тэкст дакумента: “Канцэпцыя рэфармавання сістэмы аховы здароўя Беларусі на пераходны перыяд (2021 – 2025 гг.)”.